Emeklilikte yaş problemine takılan yüz binlerce vatandaş için yeni gelişme var.
Yüz binlerce çalışanın beklediği emeklilikte yaş probleminin (EYT) ortadan kaldırılması için yeni düzenleme önerisi tekrardan gündeme geldi.
Ülkemizde çalışan kişilerin emekli olabilmeleri için kanunların belirlediği iki şartı yerine getirmesi gerekir. Bu şartların birincisi; öncelikle çalışanın prim günü sayısını doldurması gerektiğidir. Yeni işe başlayan kişilerde bu prim sayısı 7200 olarak bilinmektedir. İkinci şart ise yaş sorunudur.
Yani kişinin sadece prim gününü doldurması yetmez. Bunun yanında kişinin emeklilik yaşını da doldurması gerekiyor. Her ne kadar amaçları aynı olsa bile işleyiş ve ücret bakımından iki konu birbirinden farklılık gösteriyor. Yani yalnızca bir şart ile emeklilik söz konusu olamıyor.
Bu arada Herhangi bir işte çalışmadığı için sigortası olmayanlar emekli aylığı bağlatabilmek için isteğe bağlı sigorta yaptırabiliyor. 2008 yılından sonra isteğe bağlı sigortalar Bağ-Kur (4B) kapsamında değerlendiriliyor. Bağ-Kur'lular, emekli olabilmek için daha uzun süre prim ödüyorlar. İsteğe bağlı sigortalılar, son 3,5 yıl SSK (4A) statüsünde çalışmaları halinde erken emeklilik hakkı elde ederler.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar için meclise sunulmaya hazırlanan yasada 15 maddenin oluşacağı açıklandı. Yeni yasaya göre, emekli olmak isteyen vatandaşlar, emekliliği için gerekli yılları her ay maaşının yüzde 5 daha az almayı kabul ederek emekliliğini tamamlayacak.
EYT yüzde 5 formülünü maaşında kestirmek şartıyla kabul edenler hemen emekli olacak. Bu formülün gereken prim gününü dolduran ve emeklilik için yaşa takılan kişiler için kurtarıcı olması bekleniyor. Bu günlerde meclise gelmesi beklenen bu taslak 15 maddeden oluşuyor.
Bu emekli adaylarının erken emekli edilmeleri halinde, hazineye ne kadarlık bir maliyet yansıyacağı hesaplarını ise Maliye Bakanlığı yürütüyor. Bu tasarı taslağına göre emekli adayları, emeklilik yaşına kadar geçen süre içinde belli oranda eksik maaş alacak, emeklilik yaşları geldiğinde ise normal maaş almaya başlayacaklar.
Bu taslağa göre; Emekliliğine yaş itibariyle 1 yıl kalanlar % 4 Emekliliğine yaş itibariyle 2 yıl kalanlar % 5 Emekliliğine yaş itibariyle 3 yıl kalanlar % 6 Emekliliğine yaş itibariyle 4 yıl kalanlar % 7 Emekliliğine yaş itibariyle 5 yıl kalanlar % 8 Emekliliğine yaş itibariyle 6 yıl kalanlar % 9 Emekliliğine yaş itibariyle 7 yıl kalanlar % 10 oranında düşük maaş ile, kalan süreler boyunca yaşlılık aylığı alabilecekler.
Uzun yıllar çalışma hayatında olan ve bir süre sonra emekli olma hayalini kuran çalışanlar için çok mühim olan bu meselede kesin bir çözüm bulunmuş değildir.
Ancak ufak tefek durumlardan feragat ederek ya da sunulan formüllere kulak verilerek emekliliği öne çekmek de mümkün. İşte, erken emelilik için sunulan 5 formül; Bazı meslekler için erken emeklilik imkanı sunuluyor.
'Yıpranma', 'Fiili Hizmet Süresi Zammı' denilen bu avantaj, çalışılan sürelere belli oranda gün eklenerek ve işe girişi geriye çekerek erken emekliliğin yolunu açıyor. Yani 12 ay çalışmış kişi 15 ay çalışmış sayılıp, işe girişi 3 ay geri çekiliyor.
Erkeklerde erken emekliliğin yolu askerlik borçlanmasından geçiyor. Askerliğini işe girmeden önce yapan çalışanlar, borçlanma ile hem prim şartını azaltıyor hem de 1-2 yıl kazanabiliyor. Yaşı erkene çekmek için askerliği işe girmeden önce yapmış olmak gerekiyor. İşe girilen tarih borçlanma süresini belirliyor.
Doğum borçlanmasıyla erken emeklilik, eksik primlerin tamamlanması ile oluyor. Yıl ve yaş şartını tamamlamış bir annenin eğer primi eksikse bunları tamamlamak için beklemesi gerekmiyor.
3 çocuğa kadar borçlanma yaparak, 6 yıl kazanılabiliyor. Evlat edinen annelerin de doğum borçlanması hakkı bulunuyor. Ancak evlat edinilen çocukların 2 yaşını doldurmamış olması koşulu bulunuyor. Doğum borçlanması ile erken emekli olmak isteyenleri için şartlar şu şekildedir;
Doğumun gerçekleştiği tarihten sonraki iki yıl içinde adına herhangi bir prim yatmamış olmak (Bazı bölümlerinde prim yatmışsa yine aynı süre içinde prim yatmayan süreler borçlanılır.), Doğumdan sonra iki yıl içinde çocuğun sağ olması.
9 Eylül 1999 yılı öncesinde emekli olanlar; 15 yıl sigortalılık süresi, 3 bin 600 prim günü olanlar, emekli olabiliyor. Bu formülle emeklilik için öncelikle 9 Eylül 1999'dan önce sigortalı olmak ve yaş şartını tamamlamak gerekiyor.
Bakıma muhtaç çocuğu olan kadınlar için; Sürekli bakıma muhtaç derecede malul çocuğu bulunan kadın sigortalıların, 2008'den sonra prim ödeme gün sayılarının 4'te 1'i, prim ödeme gün sayıları toplamına ekleniyor ve bu süreler yaştan düşüyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Jülide Sarıeroğlu, emeklilikte yaşa takılanlara ilişkin, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlük tarihinden önce sigortalı olanların yaşlılık aylığına hak kazanma koşullarının mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, Bağ-Kur Kanunu ve Emekli Sandığı Kanunundaki hükümlere göre belirlendiğini söyledi.
Sigortalıların emekliliğe hak kazanabilmeleri için; belli bir yaşa ulaşma, belli bir süre prim ödeme, belli bir süre sigortalı olma ve Sosyal Güvenlik Kurumundan yazılı istekte bulunma koşullarının birlikte yerine getirilmesi gerektiğini belirten Çalışma Bakanı, "Söz konusu koşullardan herhangi birinin eksik olması halinde, sigortalının emekli olarak değerlendirilmesine ve aylık bağlanmasına imkan bulunmamaktadır" dedi.
Bakan Sarıeroğlu'nun açıklaması, önümüzdeki günlerde yaşa takılanlar için herhangi bir düzenlemenin olmadığının sinyalini verdi. Sigortalıların emekliliğe hak kazanabilmeleri için; belli bir yaşa ulaşma, belli bir süre prim ödeme, belli bir süre sigortalı olma ve Sosyal Güvenlik Kurumundan yazılı istekte bulunma koşullarının birlikte yerine getirilmesi gerekiyor
İşe başlayan kişilerin daha ilk günden aklına bu soru belirmektedir. Ne zaman emekli olurum konusu gün geçtikçe değişmekte ve cevaplar da buna bağlı olarak sürekli olarak değişmektedir. Ülkemizde en çok tartışılan konulardan biri olan ne zaman emekli olurum sorusunun cevabı 1950 yılından beri oldukça radikal değişimlere uğrayarak sekiz kere değişmiştir.
Emekli olmak için kişinin ilk iş gününden itibaren başladığı kurumda aylık düzenli olarak primleri ödenmeli ya da kendisi bu primi ödemelidir. Bunun sonuncunda belli bir hizmet yılı kota olarak koyulmakta ve kotayı aştığınız zaman işe başladığınız gün baz alınarak ne zaman emekli olacağınızı öğrenebilirsiniz.
60 yaşını doldurmuş olması , 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 4500 gün prim ödemek şartı ile kısmı emekli olabileceklerdir.
a-Normal Emeklilik Şartları: 7200 günü 31.12.2005 tarihine kadar tamamlayan erkekler 60 yaşında emekli olur ama diğerleri için tablo aşağıdadır. 1)- 01.01.2036 ila 31.12.2037 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 61 yaş 2)- 01.01.2038 ila 31.12.2039 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 62 yaş 3)- 01.01.2040 ila 31.12.2041 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 63 yaş 4)- 01.01.2042 ila 31.12.2043 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 64 yaş 5)- 01.01.2044 ila 31.12.2045 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 65 yaş 6)- 01.01.2046 ila 31.12.2047 tarihleri arasında 7200 günü tamamlayan için 65 b-Erkeklerin SSK'dan 5400 gün ile emeklilik şartları:
İlk defa 01.05.2008 tarihi ve sonrası işe girmiş yani sigortalı olmuş veya olacak erkeklerden 4a bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için kısmı emeklilik şartı 5400 gün olarak uygulanır. Emeklilik yaşlarının tesbiti 5400 günü tamamladıkları/tamamlayacakları zamana göre belli olur. Buna göre; 5400 günü 31.12.2005 tarihine kadar tamamlayan erkekler 63 yaşında emekli olur.
Diğerleri İse: 1)- 01.01.2036 ila 31.12.2037 tarihleri arasında 5400 günü tamamlayan erkekler 64 2)- 01.01.2038 gününden sonra 5400 günü tamamlayan erkekler için 65 olarak uygulanır. Ancak yaş hadlerinin uygulanması 5400 prim gün sayısı şartını doldurduğu tarihte geçerli olan yaş hadleri esas alınır.
Belirli süre sigortalı olup bu süre içinde primlerini eksiksiz ödeyen ve yaş şartını da yerine getiren kadın çalışanlar, erkeklere göre daha az prim ödeme gün sayısı ile daha erken yaşta emekliliğe hak kazanıyorlar. Kadın çalışanlar yaş haddinde de emekli olup kısmi aylık alabiliyorlar.
SSK kapsamında bayanların emekli yaşı işe ilk giriş tarihine göre değişir. İlk defa 01.05.2008 tarihinden sonra sigortalı olmanız halinde 58 yaş ve 7200 gün şartı ile emeklilik hakkı kazanabiliyorsunuz. Ancak 58 yaşında emeklilik hakkı elde edebilmeniz için 7200 iş gününü 31.12.2035 tarihine kadar tamamlamanız gerekiyor.
Herhangi bir işte çalışmadığı için sigortası olmayanlar emekli aylığı bağlatabilmek için isteğe bağlı sigorta yaptırabiliyor. 2008 yılından sonra isteğe bağlı sigortalar Bağ-Kur (4B) kapsamında değerlendiriliyor. Bağ-Kur'lular, emekli olabilmek için daha uzun süre prim ödüyorlar. İsteğe bağlı sigortalılar, son 3,5 yıl SSK (4A) statüsünde çalışmaları halinde erken emeklilik hakkı elde ederler.
2008 yılından önce SSK statüsünde isteğe bağlı sigorta primi ödemeye başlayanlar, Bağ-Kur statüsüne alındıklarının farkında değillerse daha çok prim öderler ve daha geç emekli olurlar. Örneğin, ilk prim ödemeye başladığında 5.000 gün prim ödemesi yeterli olan bir kişi, statü değişikliğiyle 9.000 gün prime tabi olur.
İsteğe bağlı sigortalıların SSK statüsünde daha az primle daha erken emekli olmaları mümkün. Ayrıca, SSK statüsünde emekli aylığı Bağ-Kur'a göre yüzde 30'a varan oranda artar. Sosyal güvenlik sisteminde birden fazla statüde çalışması bulunanların son 7 yıldaki statüsüne bakılıyor. Son 7 yıl içinde en çok hangi statüde geçirilmişse o statüden emeklilik işlemleri yapılıyor.
İsteğe bağlı sigorta primi ödeyenler, SSK statüsünde emekli olabilmek için hesap kitap yaptırmalı. SSK'ya tabi olarak hangi yaşta emekli olabiliyorlarsa o tarihten geriye doğru 3.5 yıl (bin 261 gün) önce isteğe bağlı sigorta primi ödemeyi kesip 4/a (SSK) statüsünde bir işte çalışmaya başlamaları gerekir.
İsteğe bağlı sigorta yaptıranlar, brüt asgari ücret ile bunun 7.5 katı arasında kendi belirledikleri tutarın yüzde 32'si oranında prim ödüyorlar. Asgari ücret üzerinden ödemeyi tercih edenlerin, 2018 yılı için aylık 649,44 lira prim ödemesi gerekiyor.
En az beş yıl prim ödedikten sonra hayatını kaybeden isteğe bağlı sigortalıların eşi, çocuğu, anne babası gibi hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanır. Bağlanacak aylık, 9.000 gün prim ödemiş kabul edilerek hesaplanır.
