Çalışan birçok kişi işten çıkartılması durumunda ne kadar kıdem tazminatı alacağını bilmiyor. Kafaları karıştıran durum kıdem tazminatını çalışanın aldığı maaş üzerinden hesaplaması. Hürriyet gazetesinden Noyan Doğan bugünkü köşesinde kıdem tazminatı ile ilgili bir yazı kaleme alarak merak edilen tüm detayları anlattı. İşte o yazı…
İşçilerin kıdem tazminatı tavanı yüzde 10.7 artarak, 5 bin 434 liradan 6.017,6 liraya yükseldi. Asgari ücretteki artışla birlikte, 10 yıldır çalışan ve asgari ücret alan bir işçi, bu yılın ocak-temmuz döneminde 25.584 lira tazminat alabilecek.
KIDEM tazminatının tavanı arttı, 6.017.6 lira oldu. Çalışanların hem sosyal hem mali hakları 2019 yılı ile birlikte değişti. Bu değişikliklerden biri de işçilerin işten ayrıldıklarında alacakları kıdem tazminatı ile ilgili. Kıdem tazminatı tutarı ocak-temmuz ve temmuz-aralık olmak üzere senede iki kere değişiyor ve bu değişikliği de Hazine ve Maliye Bakanlığı açıklıyor. 2018’in ilk yarısında kıdem tazminatının yıllık tavan tutarı 5.001.76 lira, yılın ikinci yarısında ise 5.434.42 lira olarak açıklanmıştı. Hazine ve Maliye Bakanlığı, 2019’un ocak-temmuz dönemini kapsayan yeni kıdem tazminatı tutarını açıkladı; buna göre, yılın ilk yarısında işçilere ödenecek kıdem tazminatının yıllık tavan tutarı 6.017.6 lira oldu. Böylece kıdem tazminatının tavanı yüzde 10.7 arttı.
TAVAN MİKTARI ARTTI
Peki, kıdem tazminatı hakkından kim, nasıl yararlanıyor ve tazminat tutarı nasıl hesaplanıyor? Tazminat alabilmenin öncelikli iki şartı var; birincisi, işten çıkarılmış olmak, ikincisi işyerinde bir yıldan az çalışmamış olmak. Kendi isteği ile işten çıkanlar ve işyerinde bir yıldan az çalışanların kıdem hakkı bulunmuyor. Ayrıca gerekli yaş ve prim ödeme gün sayısını doldurup emekli olanlar da kıdem tazminatı alabiliyor. Bunlara ek olarak erkek çalışanlar askerlik nedeniyle; kadın çalışanlar da evlendikten sonra bir yıl için kendi isteği ile işten ayrıldığında tazminata hak kazanabiliyor. Bir istisnai durum daha var; o da, 15 yıllık sigortalılık süresini dolduran ve 3600 prim ödeyen de kıdem tazminatı alabiliyor. Bu durumların dışında kıdem tazminatı ödenmiyor.
Tazminatın hesaplamasına gelince; giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplanıyor ve çalışılan yıl ile çarpılarak, toplam tazminata ulaşılıyor. Giydirilmiş ücret; aylık brüt maaş, ikramiye, prim, yol ve yakacak yardımı gibi ödemeleri içeriyor. Kıdem tazminatında da bu ödemelerin tamamı hesaba katılıyor. Bu kapsamda işveren, her bir yıl için aylık brüt ücret üzerinden tazminatı hesaplayıp, çalışana ödüyor. Bir yıldan artan çalışma süresi için de aynı hesap yapılıyor. Diyelim ki, asgari ücret alıyorsunuz ve işyerinde de 5 yıldır çalışıyorsunuz. Bu yıl asgari ücret brüt 2.558,40 lira olduğuna göre, işten çıkarıldığınızda işverenin size ödeyeceği kıdem tazminatı 12.792 lira.
NEDEN YANLIŞ HESAPLANIYOR?
Kıdem tazminatı hakkında bilinmesi gereken bazı hususlar var. Daha doğrusu bilinmeyen ya da yanlış bilinen bazı noktalar var. Birincisi, çalışan, kıdem tazminatını, çalıştığı işyerinden alır. İkincisi, kıdem tazminatında tavan miktarı vardır ve bu da en yüksek devlet memuruna yıllık ödenecek minimum ikramiye tutarıdır. İşçiye ödenecek tazminat bu tavan üzerinden hesaplanır ki, Hazine ve Maliye Bakanlığı 2019 yılı için de bu tavan miktarını 6.017.6 lira olarak belirledi. Kıdem tazminatında en çok kafa karışıklığı ya da yanlış anlaşılma işte bu tavan miktarında yaşanıyor. Çünkü çalışanların çoğunluğu, çalıştığı işyerinde son aldığı brüt ücreti, çalıştığı yıl ile çarpıp, alacağı tazminatı miktarını hesaplıyor. Oysa, çalışan, ne kadar yüksek maaş alırsa alsın, hak edeceği tazminat tavanı bu yıl için 6.017.6 lirayı geçemiyor. Örnekle anlatırsam daha iyi anlaşılacak. Diyelim ki, brüt maaşınız 7.500 lira ve 10 yıldır da işyerinde çalışıyorsunuz. Ayrıldığınızda 75.000 lira tazminat alacağınızı hesaplarsanız yanlış yaparsınız. Doğrusu, tavan miktarı olan 6.017.6 lire üzerinden hesap yapmaktır. Bu şartlarda kıdem tazminatınız 60.176 lira olacaktır.
KIDEMDEN KESİLEN VERGİ İADE EDİLECEK
Yeni düzenleme ile çalışanlar, kıdem tazminatında ödedikleri vergileri hukuk yoluna başvurmadan iade alabilecek. Geçen yılın mart ayında yapılan bir düzenleme ile işveren ile işçi karşılıklı anlaşarak iş sözleşmesini feshetmeleri halinde yıllık kıdem tazminat tavanını aşmayan tutar vergiden muaf tutuldu. Ancak düzenleme, özel sektör çalışanlarının geçmişte ödedikleri vergileri iade alabilmelerine imkan tanınmadı. Bunun üzerine çalışanlar geçmiş yıllarda ikale veya sonlandırma yoluyla fesh olan sözleşmelerde ödedikleri vergiler için davalar açmaya başladılar ve açılan davalar da çalışan lehine sonlandı. Dün Resmi Gazetede yayımlanan yasa ile işçilerin geri dönük vergi iadesi almalarının önü açıldı. Yasaya göre 27 Mart 2018 tarihinden önce fesh edilen iş sözleşmeleri kapsamında ödenen tazminatlardan kesilen vergiler iade edilecek. Kıdem tazminatı tavanını aşmayan tazminatlar için geçmişte kesilen vergiler çalışana geri ödenecek.
